Χωροταξία, λειτουργίες και νοσταλγία στους κήπους της Θράκης: η περίπτωση της Πανδρόσου

Οι κήποι, ως μονάδα πολιτισμικού τοπίου, αποτελούν σημειολογικά ενεργές θέσεις σε ανθρώπινους βιότοπους, καθώς και πηγή πληροφοριών για τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπινων συμβολικών συστημάτων και του φυσικού περιβάλλοντος και των αλλαγών των ισορροπιών αυτών των αλληλεπιδράσεων. Πέρα, όμως από οικολογική σημειολογία, οι κήποι προκύπτουν από το συνδυασμό διαφορετικού τύπου πεποιθήσεων, προθέσεων, κανόνων, νοσταλγίας και φυσικών και πολιτισμικών δυνατοτήτων. Υπ’ αυτή τη μορφή περιγράφουν τις δομές του πολιτισμού. Στην παρούσα εργασία ερευνήθηκαν οι αυλές-κήποι της Πανδρόσου Ροδόπης, που επιλέχθηκαν ως χαρακτηριστικό παράδειγμα πολιτισμικού τοπίου ως απόρροια συνδυασμού πολιτισμού και φύσης. Έγινε πλήρης απογραφή και αποτύπωση των αυλών της Πανδρόσου, καθώς και συνεντεύξεις με συμπλήρωση ερωτηματολογίων με τους κατοίκους του χωριού. Από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων προέκυψε ότι διαγράφεται καθαρά ένα μοτίβο χωροταξίας των φυτικών ειδών, σε συνδυασμό πάντα με τις οικολογικές ιδιότητες τους. Οι λειτουργίες των ειδών είναι σε πλήρη αρμονία με την παραδοσιακή μορφή κοινωνικής οργάνωσης, είτε πρόκειται για διαδικασίες κτηνοτροφικές (κλαδονομή μουριάς), είτε για θρησκευτικές (δάφνη, βασιλικός), γαστρονομικές (κυδωνιά), κ.ά. Η νοσταλγία αποτελεί έναν ακόμη σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης της αυλής καθώς υπαγορεύει είδη συνδεμένα με προγονικούς κήπους, όπως η πικροδάφνη και το πυξάρι. Το βασικό χαρακτηριστικό των κήπων της Πανδρόσου είναι η μέγιστη δυνατή εκμετάλλευση των φυτικών ειδών και οι πολλαπλές λειτουργίες τους.