Τα «λιβάδια» που ήταν «δάση»: Η περίπτωση των προστατευτικών δασών του Ζαγορίου

Στην περιφέρεια πολλών οικισμών του Ζαγορίου απαντά η τοπωνυμία «λιβάδι», χωρίς ωστόσο η λέξη να ανταποκρίνεται εννοιολογικά στην αντίστοιχη μορφή της βλάστησης που κυριαρχεί στα λιβαδικά οικοσυστήματα. Μελέτη κοινοτικών αρχείων και τοπονυμικών συλλογών της περιοχής, επιτόπια έρευνα και επισκέψεις στο πεδίο αποκάλυψαν ότι συχνά τα «λιβάδια» στο Ζαγόρι αποτελούσαν στην ουσία δάση, τα οποία λειτουργούσαν ως προστατευτικά δάση των οικισμών. Η ιεροπραξία του αφορισμού ή η αφιέρωση στην Εκκλησία πρόσδιδαν στο λιβάδι το χαρακτήρα της προστατευόμενης περιοχής, όπου η χρήση προς ίδιον όφελος απαγορεύονταν. Συνήθως η κοπή ιστάμενων δέντρων ήταν αυστηρώς απαγορευμένη, είτε ελεγχόμενη από την Εκκλησία, ενώ σε κάποια επιτρέπονταν η βόσκηση. Τα τελευταία αυτά λιβάδια είχαν τη μορφή των δασολίβαδων. Τα τοπικά αυτά συστήματα προστασίας λειτούργησαν κατά την περίοδο της Οθωμανικής Κυριαρχίας και ατόνησαν μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους και ιδιαίτερα μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο οι υπερφυσικές δοξασίες στις οποίες στηρίζονταν καταφέρνουν ακόμη να προστατεύουν αρκετά από τα αφιερωμένα στην Εκκλησία ή αφορισμένα λιβάδια του Ζαγορίου. Αυτά συντηρούν σήμερα κάποια από τα γηραιότερα δέντρα της περιοχής, ενώ έχουν πολύ μεγάλη επιστημονική αξία για τη διερεύνηση ποικίλων θεμάτων της τοπικής οικολογικής ιστορίας, της αειφορικής διαχείρισης των τοπικών δασικών πόρων, της βιοποικιλότητας, καθώς επίσης και ιδιαίτερα μεγάλη αισθητική και ιστορική αξία.